Nghiên cứu mới: Dầu ăn được minh oan! 

Trong nhiều năm qua, các loại dầu ăn thực vật như dầu đậu nành, dầu bắp, dầu hướng dương… từng bị “gán tội” là tác nhân gây viêm, làm rối loạn chuyển hóa và thậm chí làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Không ít người tiêu dùng đã chọn cách hạn chế tối đa việc sử dụng dầu thực vật trong chế độ ăn hàng ngày, thậm chí thay thế hoàn toàn bằng các loại chất béo khác như mỡ động vật hay dầu dừa – với niềm tin rằng đây là lựa chọn “lành mạnh hơn”.

Tuy nhiên, một nghiên cứu quy mô lớn mới được công bố gần đây đã khiến giới khoa học phải xem lại định kiến này. Công trình nghiên cứu do Đại học Indiana Bloomington (Hoa Kỳ) thực hiện, trình bày tại Hội nghị Dinh dưỡng Toàn cầu – Nutrition 2025, đã cung cấp những bằng chứng khoa học quan trọng “giải oan” cho nhóm chất béo thực vật từng bị hiểu lầm bấy lâu.

Góc nhìn khoa học mới từ Nutrition 2025

Nghiên cứu được thực hiện bởi các nhà khoa học tại Đại học Indiana Bloomington (Hoa Kỳ), trình bày tại hội nghị Nutrition 2025 – một trong những diễn đàn uy tín về dinh dưỡng tại Mỹ. Công trình này không chỉ thu hút sự chú ý bởi quy mô nghiên cứu – gần 1.900 người tham gia – mà còn bởi những phát hiện đi ngược lại với nhiều giả định trước đó về axit béo omega-6 trong dầu thực vật.

Cụ thể, các nhà nghiên cứu đã tập trung phân tích vai trò của axit linoleic, một loại axit béo không bão hòa thuộc nhóm omega‑6, chiếm tỷ lệ cao trong hầu hết các loại dầu ăn thực vật như dầu đậu nành, dầu bắp, dầu hoa hướng dương… Trước đây, omega‑6 thường bị gắn mác là “chất béo xấu”, bị cho là gây viêm và ảnh hưởng tiêu cực đến tim mạch.

Tuy nhiên, nghiên cứu lần này đã chỉ ra rằng nồng độ axit linoleic cao trong máu có liên quan đến nhiều dấu hiệu chuyển hóa tích cực, bao gồm:

• Ổn định nồng độ đường huyết, giữ mức đường trong máu ở ngưỡng lành mạnh và ổn định hơn theo thời gian
• Hỗ trợ làm giảm tình trạng kháng insulin, một trong những nguyên nhân sâu xa làm tăng nguy cơ phát triển bệnh tiểu đường type 2
• Góp phần kiểm soát phản ứng viêm trong cơ thể, từ đó giảm thiểu nguy cơ mắc các bệnh lý mạn tính như tim mạch, béo phì hay hội chứng chuyển hóa

Từ “thủ phạm” thành “đồng minh” sức khỏe

Những phát hiện này đang thay đổi cách nhìn nhận về chất béo thực vật. Thay vì xem dầu ăn thực vật là nguồn gây hại, giới chuyên môn bắt đầu đánh giá lại tiềm năng của chúng như một phần quan trọng trong chế độ ăn lành mạnh – nếu được sử dụng đúng cách.

Việc axit linoleic góp phần làm giảm viêm và hỗ trợ chuyển hóa đã đặt lại toàn bộ lập luận trước đó vốn cho rằng omega‑6 kích hoạt phản ứng viêm trong cơ thể. Một giả định sai lầm nhưng đã tồn tại hàng chục năm trong nhiều nghiên cứu và tài liệu phổ biến về dinh dưỡng.

“Chúng ta đã hiểu sai về chất béo thực vật trong một thời gian khá dài. Dữ liệu từ nghiên cứu mới cho thấy, thay vì loại bỏ, hãy tìm cách sử dụng chúng một cách cân bằng và thông minh hơn,” giáo sư David Jacobs – chuyên gia dịch tễ học và đồng tác giả nghiên cứu chia sẻ.

Dùng dầu ăn sao cho đúng?

Từ phát hiện trên, điều quan trọng không phải là loại bỏ dầu ăn thực vật ra khỏi chế độ ăn, mà là hiểu đúng về vai trò và liều lượng phù hợp. Một chế độ ăn uống đa dạng, cân bằng bao gồm cả chất béo không bão hòa từ dầu thực vật có thể mang lại lợi ích đáng kể cho sức khỏe tim mạch và chuyển hóa.

Dưới đây là một số lưu ý khi sử dụng dầu ăn thực vật:

1. Chọn đúng loại dầu phù hợp cho từng mục đích nấu nướng: Dầu ô liu thích hợp dùng cho các món trộn nguội hoặc áp chảo nhẹ. Dầu bắp, dầu đậu nành có thể dùng cho chiên, xào ở nhiệt độ vừa phải. Tránh dùng lại dầu đã chiên nhiều lần để giảm sản sinh các chất oxy hóa có hại.
2. Kết hợp nhiều nguồn chất béo: Không nên chỉ dùng một loại dầu duy nhất trong thời gian dài. Việc luân phiên sử dụng các loại dầu thực vật giúp đa dạng nguồn dinh dưỡng, cân bằng giữa các nhóm omega‑3, omega‑6 và omega‑9.
3. Tránh lạm dụng chất béo từ thực phẩm chế biến sẵn: Dầu thực vật tinh luyện sử dụng trong thức ăn nhanh, thực phẩm đóng gói… có thể chứa trans fat hoặc bị oxy hóa trong quá trình xử lý công nghiệp. Đây mới là nguồn chất béo đáng lo ngại.
4. Kết hợp cùng chế độ ăn giàu rau củ, ngũ cốc nguyên hạt và đạm thực vật để phát huy lợi ích chống viêm và ổn định chuyển hóa.

Sức khỏe bền vững đến từ hiểu biết đúng đắn

Chất béo – bao gồm cả chất béo từ dầu thực vật – không phải là kẻ thù của sức khỏe nếu được sử dụng đúng cách. Ngược lại, loại bỏ hoàn toàn dầu ăn khỏi bữa ăn không chỉ gây mất cân bằng dinh dưỡng mà còn làm giảm đi một nguồn chất béo thiết yếu hỗ trợ hoạt động của tim, não và hệ miễn dịch.

Thông điệp lớn nhất từ nghiên cứu này chính là: Sức khỏe bền vững không đến từ việc loại trừ thực phẩm, mà đến từ cách ta hiểu đúng, chọn lọc và sử dụng thông minh. Thay vì chạy theo các xu hướng “clean eating” cực đoan hay loại bỏ hoàn toàn nhóm thực phẩm nào đó, mỗi người cần chủ động cập nhật kiến thức dinh dưỡng đáng tin cậy, lựa chọn sản phẩm phù hợp và lắng nghe cơ thể mình. 

Một muỗng dầu ăn trong món xào quen thuộc hôm nay – nếu được chọn đúng và sử dụng hợp lý – có thể chính là một phần trong hành trình xây dựng sức khỏe bền vững cho cả gia đình.

Nguồn: 

*scitechdaily.com

**thanhnien.vn